Inleiding
In het streven naar meer transparantie, verbetering van het inzicht in de financiële positie en voor vergelijking met andere gemeenten worden zowel in de begroting als jaarrekening een set van financiële kengetallen opgenomen. Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans. De kengetallen zijn het uitgangspunt voor de beoordeling van de financiële positie van de gemeente Venlo. Bij de behandeling van de kadernota 2017 zijn deze kengetallen door uw raad voorzien van streefwaarden. Deze streefwaarden zijn opgenomen in de financiële verordening gemeente Venlo waarbij tevens de context is aangegeven.
De kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte onze gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven inzicht in de financiële weerbaar- en wendbaarheid en vormen een basis voor de beoordeling hoe solide de begroting is en in hoeverre financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. De beoordeling van de financiële positie is geen doel op zich en moet altijd bezien worden in het licht van de totale maatschappelijke opgave van de stad en vice versa. De afweging van maatschappelijke opgaven moet altijd bezien worden in het licht van onze financiële positie. Het te bereiken maatschappelijke rendement en de bijdrage aan de inhoudelijke beleidsdoelstellingen zijn hierbij van evident belang. De financiële positie is ondersteunend aan het afwegingsproces en moet het bestuur helpen verantwoorde keuzes te kunnen maken voor de (middel)lange termijn. Afwegingen waarbij de beantwoording van de 3 W - vragen: wat willen we bereiken? wat gaan we daarvoor doen? en wat mag het kosten? afgezet worden ten opzichte van de impact op de financiële positie.
Samenvatting beoordeling onderlinge verhouding tussen de kengetallen (financiële positie)
In deze paragraaf wordt verderop uitgebreid ingegaan op de analyse en individuele beoordeling van de financiële kengetallen. In onderstaande tabel is een samenvatting opgenomen van de financiële kengetallen.
Financiële kengetallen | Streef- Waarde | 2015 Rekening* | 2016 Begroting** | 2017 Begroting | 2018 Begroting | 2019 Begroting | 2020 Begroting |
Integrale ratio weerstandsvermogen | >=1,0 | 0,93 | 0,90 | 0,91 | 1,03 | 1,12 | 1,22 |
Netto schuldquote | < 130% | 75% | 87% | 89% | 97% | 95% | 92% |
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | < 100% | 61% | 70% | 78% | 86% | 85% | 83% |
Solvabiliteitsratio | >=20% | 16% | 15% | 15% | 14% | 15% | 15% |
Grondexploitatie | <35% | 3% | 4% | 4% | 3% | 4% | 5% |
Structurele exploitatieruimte | >= 0% | 1,8% | 0,8% | 0,3% | 0,8% | 0,3% | 0,4% |
Belastingcapaciteit | <= 105% | 102% | 98% | 97,5% | 97,7% | 97,8% | 100% |
*Aangepast op basis van wijziging definitie wet- en regelgeving
** Begroting na wijziging
Uit de analyse blijkt dat de financiële positie van onze gemeente op basis van de kengetallen 'overall' een iets positiever beeld laat zien dan is weergegeven in de begroting 2016-2019. Dit is in lijn met de beoordeling van de financiële positie in de jaarrekening 2015. Hierbij dient wel een aantal belangrijke kanttekeningen geplaatst te worden.
De integrale ratio weerstandsvermogen bevindt zich voor het jaar 2017 onder de 1,0 en herstelt zich in 2018 net boven de 1,0 en voor 2019 en verder stijgt deze tot 1,22 in 2020. Vanwege de door u vastgestelde streefwaarde en de harde voorwaarde van de provincie dat de ratio zich in 2018 structureel boven de 1,0 bevindt betekent dit dat er strak gestuurd zal worden op het mitigeren van de gekwantificeerde risico's en/of de omvang van de weerstandscapaciteit. De omvang van de schuldpositie neemt de eerste jaren nog toe, overeenkomstig eerder afgegeven meerjarenprognoses. Hierbij is er wel een verbetering te zien ten opzichte van de prognoses uit de programmabegroting 2016 - 2019. Dit wordt enerzijds veroorzaakt door een toename van de baten van de exploitatie en anderzijds door een forse intensivering voor wat betreft de beoordeling en fasering van de investeringsuitgaven en door inhoudelijke keuzes die gemaakt zijn voor wat betreft de investeringen (bijvoorbeeld: Parkeren, vierpaardjes, accommodaties). Nieuwe en aanvullende inhoudelijke keuzes op de investeringsplanning zullen van invloed zijn op de schuldpositie. De solvabiliteitsratio bevindt zich ondanks een kleine verbetering ten opzichte van de prognoses in de programmabegroting 2016-2019 nog altijd aan de lage kant. Onze schuldpositie is nog relatief hoog en is een risico voor wat betreft de weerbaarheid van onze gemeente. Bovendien wordt opgemerkt dat de lage waarde van de grondexploitatie genuanceerd dient te worden, omdat onze gemeente voor materiële bedragen deelneemt in- en financieringen heeft verstrekt aan Greenpark, DCGV en TPN. De structurele exploitatieruimte is nog altijd positief maar wel iets lager dan de meerjarenprognoses in de programmabegroting 2016 - 2019.
Individuele beoordeling kengetallen
Integrale ratio weerstandsvermogen
Dit is de verhouding tussen de gekwantificeerde risico's, na het treffen van maatregelen, en de beschikbare middelen waaruit de risico's kunnen worden gedekt. Bij het kwantificeren van risico's wordt rekening gehouden met de kans van optreden. Uitgangspunt is dat er voldoende middelen voorhanden zijn om de gekwantificeerde risico's af te dekken. Uw raad streeft naar een waarde van de ratio van minimaal 1. Daarnaast heeft de Provincie Limburg een harde voorwaarde gesteld dat de ratio vanaf het jaar 2018 minimaal 1 moet zijn.
Grafiek integrale ratio weerstandsvermogen
De ratio bevindt zich tot en met 2017 onder de 1 en bevindt zich onder de door u vastgestelde streefwaarde. Vanaf 2018 is de verwachting dat de streefwaarde zich ontwikkelt tot boven de 1,0 oplopend naar 1,22 in 2020.
Netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de inkomsten en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Hoe hoger de inkomsten, des te meer schulden een gemeente in theorie kan aangaan. Het kengetal geeft aan in hoeverre de schulden meer of minder bedragen dan de jaarlijkse inkomsten. De VNG heeft als richtlijn dat bij een schuldquote hoger dan 130% er sprake is van een zeer hoge schuld en bij een schuld tussen de 100% en 130% moet er voldoende aandacht zijn.
In de netto schuldquote bevinden zich ook gelden die uitgeleend zijn aan derden. Hoewel over de verstrekte leningen een risico gelopen wordt, kan verondersteld worden dat deze middelen worden terugbetaald. De netto schuldquote wordt daarom ook weergegeven gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen. Uw raad heeft aan de netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen streefwaarden vastgesteld van respectievelijk 130% en 100%.
Grafiek netto schuldquote
Grafiek netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De netto schuldquotes vertonen een stijgende lijn tot en met 2018 en daalt licht voor de jaren daarna. De kengetallen bevinden zich zowel onder de door uw raad vastgestelde streefwaarden als de door de VNG afgegeven richtlijn. Er is hierbij sprake van een verbetering van de schuldquotes ten opzichte van de ramingen in de begroting 2016 - 2019. Dit wordt veroorzaakt door:
- een intensief afwegingsproces op basis van het door u vastgestelde kader in de kadernota. Het gevolg hiervan is een lagere omvang van de investeringen (inclusief verlaging van het kapitaallastenplafond door inhoudelijke investeringskeuzes) en een nadere fasering van de kasstromen in de tijd. Hierdoor is de verwachting dat er een verminderd beroep op extra financieringsmiddelen nodig is. Dit ligt in lijn met de gesignaleerde trend uit de jaarrekening 2015.
- Een hoger totaal aan baten van de exploitatie voor de jaren t/m 2020 ten opzichte van eerdere prognoses.
Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio drukt het eigen vermogen uit als percentage van het totale vermogen en geeft daarmee de weerbaarheid van de gemeente aan. De solvabiliteitsratio geeft weer welk deel van de waarde van de stad (investeringen) gefinancierd is met eigen geld. Hoe hoger de ratio hoe groter het deel van de investeringen dat gefinancierd is met eigen geld. Uw raad heeft een streefwaarde van >= 20% vastgesteld.
Grafiek solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio laat een redelijk 'stabiele' trend zien van rond de 15%. Dit in tegenstelling tot voorgaande jaren van de economische crisis waarbij de solvabiliteitsratio sterk is gedaald. De ratio bevindt zich onder de door u vastgestelde streefwaarde en is beduidend lager dan de ratio van 100-000 - 300.000 gemeenten (2014: afgerond 27%) en landelijk totaal (2014: afgerond 32%). De ratio is licht verbeterd ten opzichte van de prognoses uit de progammabegroting 2016 (mede als gevolg van de ontwikkelingen genoemd bij de schuldquotes en toevoegingen aan het vermogen). De solvabiliteitsratio kan verder worden verbeterd door ofwel meer reserves aan te gaan houden (sparen door een begrotingsoverschot) ofwel door minder te investeren, waardoor de financieringsbehoefte lager wordt en er minder geleend hoeft te worden. Tot en met 2020 worden de begrotingsoverschotten toegevoegd aan de algemene reserve ter versterking van het vermogen en daarmee het verbeteren van deze ratio.
Grondexploitatie
Grondexploitaties kunnen een forse impact hebben op de financiële positie van een gemeente. Indien gemeenten leningen hebben afgesloten om grond te kopen voor (toekomstige) projecten om deze op termijn te verkopen hebben zij een schuld. Bij de beoordeling van een dergelijke schuld is het van belang om te weten of deze schuld kan worden afgelost wanneer de verkopen worden geëffectueerd. Van de opbrengst van de verkopen kan immers de schuld worden afgelost.
Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. Wanneer de waarde van de grond laag is, loopt een gemeente relatief weinig risico maar is er relatief weinig waarde om de schuld te kunnen verlagen uit grondverkopen. Uw raad heeft een streefwaarde van <35% vastgesteld.
Grafiek grondexploitatie
De ratio grondexploitatie laat een redelijk 'stabiele' ontwikkeling zien die in positieve zin ver onder de streefwaarde bevindt. Enerzijds betekent dit dat het risico relatief gering is en anderzijds dat er relatief weinig waarde is om de schuld te kunnen verlagen.
Belangrijke kanttekening hierbij is dat in ogenschouw moet worden genomen dat de gemeente voor materiële bedragen deelneemt in - en financieringen heeft verstrekt aan Greenpark, DCGV en TPN. Dit zijn entiteiten waarin de corebusiness wordt gevormd door grondexploitaties. Zouden de Venlose aandelen in deze grondexploitaties meegeteld worden dan zou het percentage beduidend hoger uitkomen dan 4%.
Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is. Hierbij wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten en deze worden vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken. Over het algemeen geldt dus als richtlijn: hoeveel te hoger het kengetal structurele exploitatieruimte, hoeveel te gunstiger (en flexibeler) dit is voor de gemeente. Uw raad heeft de streefwaarde vastgesteld waarbij de structurele lasten gedekt worden door structurele baten (>=0%).
Grafiek structurele exploitatieruimte
De structurele exploitatieruimte 2017 laat ten opzichte van de jaarrekening 2015 en de begroting 2016 een dalende trend zien. Het kengetal blijft echter de volledige meerjarenbegroting positief en voldoet daarmee aan de vastgestelde streefwaarde.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Het geeft weer wat de ruimte is om belastingen te verhogen ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Het is de bevoegdheid van uw raad met welke omvang de belastingen worden verhoogd. Om de flexibiliteit van de begroting te duiden ten opzichte van het landelijk gemiddelde heeft u een streefwaarde vastgesteld van <=105%.
Grafiek belastingcapaciteit
De indicator laat een dalende ontwikkeling zien ten opzichte van de jaarrekening en de begroting 2016 en wordt met name veroorzaakt door de teruggave van een deel van de in rekening gebrachte afvalstoffenheffing uit de egalisatiereserve afvalstoffenheffing.
Geconcludeerd kan worden dat de totale woonlasten voor een gezin met een woning met gemiddelde WOZ-waarde in gemeente Venlo een positieve ontwikkeling kent in 2017. De ratio is niet veel lager dan het landelijk gemiddelde. Het laat de ruimte zien dat gemeente Venlo heeft om de structurele baten op korte termijn te vergroten ten opzichte van dat landelijk gemiddelde cijfer.